'Dit is een kans om zaken anders aan te pakken'
DIEMEN - De gemeente krijgt er vanaf 1 januari 2015 van het Rijk taken bij: 'De transities in het sociale domein'. Maar in Diemen spreken ze liever over 'Ondersteuning, hulp en werk dichter bij huis'. Zaken op het gebied van jeugdzorg, zorg en ondersteuning en werk en inkomen gaat de gemeente voortaan zelf organiseren. Een enorme operatie. Het idee erachter is dat de gemeente deze taken beter kan organiseren omdat ze dichter bij de bewoners staat. Is dat ook zo? En krijgt de gemeente er wel genoeg geld voor? 1 januari, dat is al over drie maanden, is Diemen er eigenlijk al klaar voor? Wethouders Maïta van der Mark (Werk en Inkomen) en Ruud Grondel (Jeugdzorg en Zorg) vertellen hoe ver ze zijn.
Ondersteuning, hulp en werk dichter bij huis regelen. Hoe gaat Diemen dat doen?
Grondel: "Op het gebied van jeugdzorg en ouderenzorg zijn we in Diemen al langere tijd bezig om een nieuwe structuur te maken. Dat doen we door meer verbinding te zoeken tussen alle partijen, professionals en vrijwilligersorganisaties, die bij die zorg betrokken zijn. Mensen kunnen meer zelf keuzes maken en oplossingen zoeken. Door verbindingen tussen de hulpverleners beter te maken, wordt er sneller en beter gezorgd. De aanname is dat daarmee efficiency te halen is."
Van der Mark: "Voor reïntegratie zoeken we meer contact met maatschappelijke organisaties en het MKB, heel lokaal dus. Hier zie je het verschil met Amsterdam: omdat we kleiner zijn is het verbinden van de maatschappelijke organisaties makkelijker. Maar die persoonlijke relaties aangaan en onderhouden, dat kost tijd. Tegelijkertijd hebben organisaties minder budget door de bezuinigingen."
Over drie maanden is het al zover. Liggen de voorbereidingen om deze taken op te pakken in Diemen op schema?
Van der Mark: "Voor de grote bulk van de Wet Werk en Bijstand (WWB) wel. Dat gaat om mensen begeleiden naar geschikt werk en reïntegratie. We overleggen in de regio met gemeenten, werkgevers en de bonden, het is de bedoeling dat er op 1 januari een overeenkomst is. We zijn een pilotregio, dus we hebben al ervaring op dit gebied in het Werkgeversservicepunt Groot-Amsterdam. Daarmee hebben we een voorsprong op andere regio's. Werkgevers vinden voor mensen met een arbeidsbeperking is nieuw, maar de structuur ligt er al. Ik heb er veel vertrouwen in, de samenwerking loopt goed en heeft al tot resultaten geleid."
Grondel: "We hebben al veel voorbereidend werk gedaan en veel contact met alle betrokken organisaties gehad op het gebied van zorg en ondersteuning. Het Brede Hoed Team is er al, dat is de basis van ons beleid. Donderdag 2 oktober hebben we voor de stadsregio Amsterdam, waarin wij samenwerken, de contracten met de instellingen voor jeugdzorg voor 2015 ondertekend. Daarmee liggen we op schema en is de professionele zorg voor kinderen gewaarborgd. De grootste klus is om als er dingen misgaan dat zo snel mogelijk te signaleren en bij te sturen."
Hoe gaat het met de mensen die nu al een vorm van zorg of ondersteuning krijgen?
Grondel: "Voor Jeugdzorg en de AWBZ geldt dat voor iedereen die een indicatie heeft deze na 1 januari maximaal een jaar doorloopt."
Van der Mark: "Met mensen die nu al in de WWB zitten, worden komende periode gesprekken gevoerd over de veranderingen."
Is er al voldoende zicht op de budgetten?
Van der Mark: "Het budget voor Diemen voor de nieuwe taken is bekend: 3,8 miljoen euro voor jeugdzorg, 2,5 miljoen voor langdurige zorg en 2,5 miljoen voor werk en inkomen. In totaal dus 8,8 miljoen euro. Dat komt boven op het geld dat we al beschikbaar hadden voor beleid dat al was ingezet. Het budget voor de drie taken komt in een pot, daarbinnen mag je als gemeente schuiven. Dat past ook in onze visie dat we de drie taken in samenhang met elkaar benaderen. We mogen het budget niet voor andere doeleinden gebruiken. Wat wel mag, is een stukje budget voor andere doeleinden in deze pot stoppen. Maar in Diemen gaan we ervan uit dat we het doen met het geld dat we krijgen van het Rijk en meer niet. We hebben ook geen aparte reserve voor dit beleid."
Grondel: "Of we uitkomen met het budget merken we in de loop van het volgende jaar. Als er echt grote tekorten zijn, zal Den Haag moeten bijspringen. We zullen daarin ook niet de enige gemeente zijn. We zien daarin al de eerste bewegingen."
Zijn de noodzakelijke bezuinigingen groot?
Grondel: "Op huishoudelijke zorg moeten we 40% bezuinigen. Dat hebben we al bijna bereikt; we hebben namelijk iedereen die deze hulp krijgt in Diemen geherindiceerd en de hulp passend gemaakt. Maar op andere terreinen gaan de maatregelen nog komen. Voor de jeugdzorg heeft het Rijk ons gedwongen door te gaan met de bestaande instellingen. Er is sprake van 3% korting, maar met de korting op de persoonsgebonden budgetten wordt dat totaal wel 6%. Bovendien: de budgetten zijn gebaseerd op 2012 als peiljaar. De instellingen zullen het als grote bezuiniging ervaren."
Van der Mark: "Voor de WWB is de grootste klap aan bezuinigingen de afgelopen jaren al gemaakt, toen we veel minder geld van het Rijk kregen voor re-integratie. Dat blijft nu even stabiel."
We moeten het allemaal zo veel mogelijk zelf en met hulp van onze familie en vrienden gaan doen, vindt het kabinet. Bent u het daarmee eens?
Grondel: "Het kabinet straalt uit dat we meer zelf moeten doen. Maar het is andersom: iedereen wil graag zo lang mogelijk zelfstandig functioneren, daar kunnen we mee helpen en ook de mantelzorgers moet je daarbij helpen. Mensen hebben vaak een groter netwerk dan ze zelf denken. Als je het maar organiseert en ondersteunt. Als het echt nodig is, is er natuurlijk altijd professionele hulp."
Van der Mark: "Er zullen altijd mensen zijn die dat om een of andere reden niet kunnen. Dan is zo'n oproep om zelfredzaamheid te veel gevraagd. Onze opdracht is om daar als gemeente oog voor te blijven houden en voor de gemeenteraad om daar blijvend middelen voor beschikbaar te blijven stellen."
Er zullen verschillen tussen gemeenten ontstaan in het aanbod van zorg en begeleiding.
Grondel: "Dat klopt, dus je moet kunnen uitleggen waarom je bepaalde keuzes hebt gemaakt. Participatie is ook meedenken en meebeslissen over hoe je dat in je gemeente vorm geeft. De sturing en verantwoording ligt bij de gemeenteraad en het college, maar we moeten nog meer met burgers overleggen en ook in het openbaar laten zien welke keuzes we maken. Waar zijn professionele ondersteuners essentieel en onmisbaar, waar kan dat met een vrijwilligersorganisatie en waar kan het zelf? We hopen dat met elkaar te kunnen besluiten. De andere kant is: we kunnen in Diemen door onze kleine schaal de hulp beter afstemmen op wat iemand nodig heeft en wat bij hem of haar past. Dat maakt soms juist een betere oplossing mogelijk dan nu. Daarvoor moeten we durven afstappen van de standaardoplossingen, ook aan onze kant, dat is de grote klus."
Van der Mark: "85% van de bevolking doet wel eens beroep op een voorziening; voor 12% is dat echt een vorm van ondersteuning in geld of zorg, 3% krijgt specialistische hulp voor ernstige problemen. 50% van het totale budget in het sociaal domein gaat naar die 3%. Ook die steun moet er zijn, maar de kunst is wel om genoeg geld over te houden voor de lichtere vormen van steun. Preventie is daarin belangrijk."
'Transities in het sociale domein', 'decentralisatie', of 'ondersteuning, hulp en werk dichter bij huis'. Hoe je het ook noemt, er gaat veel veranderen. Een last of een uitdaging?
"Wij zien dat als een mogelijkheid om zaken anders aan te pakken. We geloven dat het beter moet kunnen dan het nu gaat op het gebied van zorg, ondersteuning en begeleiding." Grondel: "We komen in de (jeugd)zorg voor een deel uit een heel onoverzichtelijke situatie. Mensen hadden meerdere persoonlijke begeleiders. Dat wordt voortaan geregeld met één aanspreekpunt per huishouden voor alle problemen, op welk gebied dan ook. Daarin vallen jeugdzorg, langdurige zorg en werk en inkomen ook samen. We kunnen zo beter zicht krijgen op de problemen."
Wordt het beter?
Beiden, volmondig: "Ja."
Grondel: "Het enige probleem is de bezuiniging die tegelijkertijd wordt doorgevoerd. Als het Rijk dit zonder bezuinigingen had gedaan of dat een paar jaar had uitgesteld, dan was ik niet zenuwachtig geweest. Nu veranderen er twee dingen tegelijk, dat is het echte probleem."
Van der Mark: "Maar we hanteren niet voor niets de slogan 'Diemen, dat zijn wij'. Samen kunnen we echt iets maken van die nieuwe taken en verantwoordelijkheden."