Jazz met een Cubaans accent
DIEMEN - Jazzpianist Ramón Valle (51) wordt wel 'een van de grootste hedendaagse pianisten' genoemd. Hij werd geboren in Cuba, maar woont inmiddels al 20 jaar in Nederland. Jazzmuziek kreeg hij met de paplepel ingegoten: zijn vader was trompettist in een jazzorkest. Na een muziekopleiding in Cuba werd het talent van Ramón al snel ontdekt tijdens vele optredens in Cuba en daarbuiten. Solo, maar ook met beroemde jazzorkesten als Irakere. Hij speelde op prestigieuze festivals als London Jazz, North Sea Jazz, Havana Jazz en Montreux Jazz. Met zijn trio speelt hij de komende tijd in New York, Atlanta en Pittsburg. En daarna Diemen? Ramón is er wel voor in.
Zat de muziek er bij jou als kind ook al in?
"Ik herinner me uit mijn jeugd dat we met vrienden voor ons huis zaten en muziek maakten met zelfgemaakte drums en zongen. Mijn eerste instrument was een trompet. Mijn vader was trompettist in een jazzorkest en mijn zus speelde klassieke piano, dus ik hoorde altijd muziek om me heen. Soms speelde ik mee met de musici uit mijn vaders orkest als ze bij ons thuis kwamen repeteren en ik las boeken over muziek. In Cuba is er sowieso veel muziek in het dagelijks leven, perfect voor kinderen om in op te groeien. Net als met leren spreken neemt een kind ook met muziek over wat hij hoort."
Je studeerde in Havanna aan het conservatorium Escuela Nacional de Arte en trad daarna op in diverse landen. Wat bracht je naar Nederland?
"Ik speelde voor het eerst in Amsterdam, een pianosolo in Paradiso. Toen besloot ik in Nederland te blijven; ik voelde me goed in Amsterdam. Terug in Cuba vertelde ik mijn moeder meteen dat dat de plaats was waar ik wilde zijn. Tijdens een volgende tour in Europa ben ik in Nederland gebleven. Veel musici van mijn generatie gingen naar Amerika. Maar de mensen in Amsterdam stonden meer open voor mijn muziek. Ik merkte aan het publiek dat zij ook hielden van variaties. Hier kon ik mijn eigen geluid ontwikkelen."
Was het makkelijk om in Nederland te wennen?
"Nou, nee. Het leven was heel anders en ik merkte dat reizen wel iets anders is dan ergens wonen. Dan blijkt dat het niet zo makkelijk is. Het eerste jaar was heel moeilijk voor me, vooral met het weer had ik moeite. Ik ging eens op de fiets naar een feest, maar op de hoek van de straat had ik al zulke koude handen dat het pijn deed en besloot ik terug naar huis te gaan en onder de dekens gaan liggen om warm te worden.
Nu woon ik al bijna 20 jaar in Nederland. Je went aan het land en het land moet ook aan jou wennen. Het bevalt me hier ook zo goed vanwege de mentaliteit van de mensen. Mensen proberen open-minded te zijn; alleen al dat ze het proberen is heel belangrijk. Hier wonen veel musici uit verschillende landen en kom je veel nieuwe muziek tegen. Het is belangrijk voor mij om die verschillende invalshoeken te zien. Ik spreek veel mensen uit de klassieke én de moderne muziek en dat heeft ook weer invloed op mijn eigen muziek."
Je woonde lang in Amsterdam. Waarom werd het uiteindelijk Diemen?
"Het besluit hing ook af van waar ik mijn grote vleugel kwijt zou kunnen, haha. Ik heb op zolder een studio, daar staat mijn Steinway. Ik kan oefenen, stoor er niemand mee en heb de vrijheid om op ieder moment te spelen. In de huiskamer staat een piano, daar kan ik ook met koptelefoon op repeteren. Na de geboorte van ons eerste kind gingen mijn vrouw en ik rondkijken waar we konden wonen. In Diemen hadden we de ruimte, niet alleen voor de piano's, maar ook voor kinderen. Eerlijk gezegd had ik nog wel mijn twijfels, maar toen mijn bassist dit huis in Diemen zag, vroeg hij of ik gek was om daar twijfels over te hebben."
Diemen, dat lijkt wel heel ver weg van al die grote steden waar je optreedt.
"Het is compleet anders. Maar ik houd van de relaxte, ontspannen sfeer hier in Diemen, Speciaal voor mijn kinderen Fabio (8) en Dayla (6). Hier kunnen ze veilig buiten spelen. Ik heb het gevoel dat mijn kinderen veel muziek in zich hebben. Fabio speelt drums en piano en Dayla houdt van dansen en zingen en wil piano leren spelen. Mijn vrouw Marret is mijn steun en toeverlaat bij alles, ik zou niet weten hoe ik het zonder haar allemaal zou kunnen regelen. Zij maakt mijn, soms wilde, ideeën waar."
Wat is dat voor muziek, jouw muziek?
"Ik speel een nieuwe vorm van moderne jazz: niet exact de Latin Jazz, maar ik ben een jazzmusicus met een Cubaans accent. Ik componeer muziek en treed op, solo of met anderen. In 1993 kwam mijn eerste cd uit: 'Levitando'. Levitando is mijn signatuurnummer, dat kent iedereen in Cuba en ook in de rest van de wereld. Vorig jaar is mijn nieuwste cd uitgekomen, 'Take Off'. Het is de tiende of elfde, ik ben de tel kwijt. Daarop doe ik wat ik nog niet eerder had gedaan: ik speel composities van anderen; popmuziek, maar dan in een eigen bewerking. Stevie Wonder, Michel Legrand en 'Hallelujah' van Leonard Cohen bijvoorbeeld. Het idee om veel mensen te bereiken van verschillende leeftijden en muziekachtergronden sprak me aan. Soms creëren mensen een cliché over jazz, nu kunnen mensen zien dat jazz voor iedereen is en niet alleen maar moeilijke muziek die je echt moet begrijpen."
Je speelt solo, maar ook in een trio, een kwartet en een kwintet en je treedt op met grote orkesten.
"Dat is iets dat ik niet zo gekozen heb, de muziek en de orkesten hebben mij gekozen, ongelooflijk. Zo werd ik gevraagd om muziek te schrijven voor een groot orkest in Israël toen ik daar met mijn trio had opgetreden. Ik zei ja, maar toen ik begon realiseerde ik me dat ik in de problemen zat: zo veel instrumenten! Ik moest naar andere instrumenten leren luisteren en ik luisterde naar composities van grote componisten als Bernstein en Stravinsky. Zo leerde ik veel over hun partituren en hun ideeën erachter en ging ze nog meer bewonderen. Met een orkest spelen is een grote stap, dan voel je je muziek tot iets reusachtigs uitgroeien en je kunt veel kleuren gebruiken. Maar in een pianosolo kan ik echt rechtstreeks uitdragen wat ik zelf wil zeggen en voel met muziek. Dan ben ik 100% vrij. Door te spelen in orkesten van verschillende omvang heb ik geleerd muziek te delen. Om te luisteren naar de anderen en ze ook de ruimte te geven."
Vanaf volgende week speel je in de Verenigde Staten, waarom daar?
"We touren met het Ramon Valle Trio, voor het trio de eerste keer in de VS. We spelen op festivals, onder andere in het Lincoln Center in New York. Daar wil iedere muzikant spelen, dus die kans hebben we gegrepen. Ik tour ook in Nederland, maar het is niet zo'n groot land met wel veel musici, dus je moet op je beurt wachten. Daarom spelen we ook veel in Duitsland en andere landen in Europa. Ook in Cuba, kort geleden nog op een jazzfestival met beroemde musici uit verschillende landen. Ik speelde er ook twee nummers met mijn neef Orlando Valle. Ik heb samen met hem al een paar concerten gedaan; iedereen vroeg om de cd, maar die hebben we nog niet, dus het wordt hoog tijd!"
New York, Atlanta, Pittsburg... wanneer is Diemen aan de beurt?
"Ik zou het heel leuk vinden om een keer in Diemen te spelen. De mensen zijn aardig, je komt elkaar vaak tegen op straat, groet elkaar. Het juiste moment moet een keer komen. De kinderen zouden erg trots zijn. Als er vriendjes komen spelen, komen ze vaak naar mijn studio en maken we muziek, kleine jamsessies. Ik geniet hier iedere dag, dus het zou erg leuk zijn om ook eens in Diemen te spelen."
