Reconstructie wijk uitgelezen kans voor een erfgoedstudie
DIEMEN - Nu de wijk centrum-west bijna aan de beurt is voor een grootscheepse reconstructie, is er ook weer aandacht voor een uniek kenmerk van deze wijk: sommige straten zijn onderheid. Een wijk op palen dus. Uniek in Nederland, voor zover bekend is slechts een andere weg, de N 210 in de Krimpenerwaard onderheid en gefundeerd. Bij een inspectie ter voorbereiding op de reconstructie is gebleken dat de wegen, en ook de funderingen, in de wijk toe zijn aan onderhoud. Enerzijds zonde als deze unieke situatie daarmee verdwijnt, anderzijds een uitgelezen kans om de bodem onder de straten eens goed te onderzoeken. Vindt Ronald van Gelder. Hij gaat er zelfs een erfgoedstudie aan wijden aan de Vrije Universiteit.
Het onderheien van de straten in centrum-west is een idee uit de koker van de Diemense gemeentearchitect Jan de Boer. 'De Nieuwe Buurt', zoals de wijk in de jaren 30 genoemd werd, moest in korte tijd op de zachte veengrond van Diemen gebouwd worden. Om de effecten van het inklinken van de grond te voorkomen, bedacht hij om niet alleen de huizen, maar ook de straten te onderheien. Dat heeft gewerkt: waar elders in Diemen de straten elke 20 jaar opgehoogd moeten worden, wordt in centrum-west na 80 jaar voor het eerst aan reconstructie gedacht. Maar nu zijn de straten wel aan een ingrijpende renovatie toe. Ook de fundering is niet meer veilig. In de eerste plannen van de gemeente wordt de wijk vanaf 2016 waar nodig opgehoogd en de onderheide wegconstructie verwijderd.
Cultureel erfgoed
Zonde, vindt Schoolstraatbewoner Ronald van Gelder. "Deze wijk is uniek, wat mij betreft zouden gemeente en hogere overheden de 'Nieuwe Buurt' tot cultureel erfgoed moeten verklaren. De gemeente is zich van deze status zeker bewust en staat positief tegenover de gedachte om het aanwezige Diemens cultureel erfgoed zoveel mogelijk te behouden. Diemen heeft niet veel, dus moet hier zuinig op zijn. Misschien is behoud van alle wegen uiteindelijk onmogelijk, maar ik zou het goed vinden voor het Diemens erfgoed als we een substantieel deel kunnen behouden en daarmee kunnen laten zien dat wij trots zijn op de unieke zaken in ons dorp."
Steuntje in de rug voor Ronald: de Historische Kring Diemen wil een monumentencommissie instellen, mede om aanwezig Diemens erfgoed, bijtijds, te kunnen beoordelen en te behouden.
Leuk natuurlijk, maar wat heb je aan zo'n uniek stukje Diemen, onzichtbaar onder de grond? "We zouden dat 'ondergrondse' zichtbaar kunnen maken, via periscopen bijvoorbeeld, of zelfs een klein stukje openstellen voor publiek. Dan kun je denken aan een tentoonstelling van gevonden spullen en een kijkje bieden in de werking van de bodemlagen en het microleven onder de grond."
De onderheide wegen zullen echter hoe dan ook aangepakt moeten worden. En nu de straten na 80 jaar open komen te liggen, biedt dat een uitgelezen kans om de bodem te onderzoeken, meent Ronald. Daar zouden wel eens veel interessante zaken verborgen kunnen liggen in de, door de fundering erboven ,onaangetaste grond. "Voor de Tweede Wereldoorlog heeft er een Lunapark op hetzelfde gebied gestaan, in de oorlog hebben mensen op de vlucht de onderheide straten gebruikt om zich te verschuilen voor de Duitsers. Onder sommige straten hebben mensen goederen verstopt en enkele onderheide straten zijn door de bezetter volgegooid met puin, in het kader van het creëren van een schootsveld." Ronald denkt dat ook in dat puin nog interessant materiaal zou kunnen zitten: het zou wel eens puin kunnen zijn van de huizen die daarvoor gesloopt zijn. Dat er interessante zaken gevonden kunnen worden is niet ondenkbaar: in de jaren '50 van de vorige eeuw vond een schooljongen een goed geconserveerde koeienwervel uit de 12e eeuw, bij een slootje iets ten noorden van de Duikersloot. In diezelfde jaren werd in een achtertuin aan de Ouddiemerlaan oud ijzer gevonden, afkomstig van het Lunapark en 20 jaar later in de tuin van de school aan het Schoolpad een contra-gewicht van een kermisattractie.
Ronald wil daarom, in nauwe samenwerking met de gemeente Diemen en de afdeling Erfgoedstudies van de Vrije Universiteit, als de straten openliggen, in de bodem van de 'onaangetaste' onderheide straten onderzoeken of er nog historisch waardevolle materialen kunnen worden gevonden. "Om mogelijk dieper en verder in ons verleden te kunnen kijken."
